ანალიზი (ლიტერატურის გამოცდა)

   "ბევრნი არიან ჩვენსჰი იმისთანანი, რომელნიც ცდილობენჩვენის ცხოვრების სიბოროტის დამალვასა. ეგ იმით მოსდით ქართველების უმეცარ სიყვარულისა გამო. ის კი არ იციან, რომდიდი ხანია არის ჩვენში გლეხური ანდაზა: მოყვარეს პირში უძრახე მტერს პირს უკანაო. . . საბედნიეროდ არიან ჩვენში იმისთანა პირნიც, რომელთაც ჩვენზედ უკეთ იცია, რომ ვინც შენიშმნავს მართლად სხვის ნაკლულოვანებას, შეიძლება მასვე უნდოდეს გასწორება და სიკეთე მისი. რაც უფრო მკაფიოდ და დაუნდობლად არის გამოთქმული ბოროტება და ნაკლულოვანება ცხოვრებისა,ზოგჯერ მით უფრო სჩანს გამომთქმელის გულის სიმხურვალე, მოუთმენელი, ცხარი წადილი გამოსწორებისა"

   ილია ჭავჭავაძის ზემოაღნიშნულ მოსაზრებაში ჩანს ავტორის გულისტკივილი იმის გამო, რომ ქართველების ,,უმეცარი სიყვარულით დატვირთული“ შემოქმედი ცდილობს ,,სიბოროტის მალვას“, თუმცა დასძენს, რომ, საბედნიეროდ, არიან ჩვენში სიმართლის მთქმელნიც, რომლებმაც კარგად იციან ამ ანდაზის, ,მოყვარეს პირში უძრახე, მტერს პირს უკანაო “სიბრძნე და სიმართლის თქმით ცდილობენ ნაკლულოვანების გამოსწორებას. მართლის თქმის პრინციპს ქართულ ლიტერატურაში ჯერ კიდევ მე-18 საუკუნეში სათავე დაუდო დავით გურამიშვილმა, რომელმაც საკუთარ თავზე გამოსცადა ის უბედურება, რომელსაც ასაზრდოებდა შიდააშლილობა და გაუტანლობა, პოეტი ხვდებოდა, რომ სიმართლის თქმა ერთადერთი გამოსავალი იყო, რათა ქართველებს დაენახათ საკუთარი სახე და გამოესწორებინათ ნაკლულოვანებანი, პოეტი ამბობს: "- ვინც არა ჰგავს კახაბერსა, მე ვერ ვიტყვი კახაბერად", თუმცა დავითს გაცნობიერებული აქვს სიმართლის მთქმელის ხვედრი, საზოგადოება გაკიცხავს მას და მტრად გამოაცხადებს, მაგრამ მაინც თამამად ამბობს: "მერმე შიდან აიშალნენ ძმამ მოუდო ძმასა ყისტი. თავის თავსა ხმალი იცეს, გულსა მოიხვედრეს ყისტი" გურამიშვილის ლიტერატურული მემკვიდრეობის გამგრძელებლად ახალ ქართულ მწერლობაში გვევლინებიან კრიტიკული რეალიზმის წარმომადგენლები და მათ შორის, რა თქმა უნდა, თავად ილიაჭავჭავაძე. ილია არ ერიდებოდა მკაცრად გაეკიცხა თანადროული საზოგადოების მანკიერებანი. მისი ,,კაცია-ადამიანი?!“ ერთგვარი მანიფესტი იყო მე-19 საუკუნის თავადაზნაურობისათვის. ლუარსაბ თათქარიძე არის სახე ,,საზოგადო ჭირისა“ მისი მხილება, სააშკარაოზე გამოტანა უდიდესი გამბედაობაა ავტორის მხრიდან ილიას გაცნობიერებული აქვს რა რეაქცია მოჰყვება ამ ნაწარმოებს, თუმცა ისევ ქართველთა საკეთილდღეოდ, იგი მზადაა გაუმკლავდეს თავადების რისხვას ლუარსაბში გაერთიანებულია ქართველთა სიზარმაცე, დროსჩამორჩენილობა, უინტერესობა, გაუნათლებლობა და უმომავლობა. ლუარსაბის ადგილ-მამულების ,,შთამბეჭდავი“ სურათების აღწერის შემდეგ რაოდენი გულისტკივილით დასძენს ილია ,,ეტყობოდა, რომ ქართველია“. ლუარსაბის ყოფის ღერძია ლამაზისეულის პერსონაჟი, რომელიც, ავტორის გადაწყვეტით, სიკვდილამდე მისდევს კახელ თავადს. ნაწარმოებში ავტორისეულ შეფასებებს განსაკუთრებული როლი აქვს ეს ჩანართები ნათლად მიანიშნებს მკითხველს, თუ როგორი საქართველო უნდა ილიას ნახოს აი რას წერს იგი „კაცია-ადამიანში“: „კმაყოფილება კაცის მომაკვდინებელი სენია. ბედნიერია ახალი თაობა, თუ მართლა ის კმაყოფილება არა აქვს. იმედი თუა სადმე, ამაში უნდა იყოს: უმადლონი სჯერდებიან მას, რაც არის, იმიტომაც იმათში უფრო ბევრია ბედნიერი, მადლიანნი კი ძნელად: ამათ ყოველთვის უკეთესი უნდათ იმიტომ, რომ კარგს უფრო კარგი მოსდევს თანა, „მჯობს მჯობი არ დაელევაო”, — ნათქვამია.“ ასე აფასებდა ძველი და ახალი თაობის მაჯისცემას. რეალისტი შემოქმედი. სიმართლის თქმა, ცუდის არ დამალვა არის ილიას შემოქმედების მთავარი მასაზრდოებელი,იგი პოეტისა და პოეზიის უმთავრეს დანიშნულებად სიმართლის თქმას მიიჩნევს, რადგან სწორედ ,,სიძულვილად“ აღქმულ სიმართლეს შეუძლია რეალური სიკეთის მოტანა ,,ჩემზედ ამბობენ ის ქართლისა სიავეს ამბობს, ჩვენს ცუდს არ მალავს ეს ხომ ცხადი სიძულვილია ბრიყვნი ამბობენ კარგი გული კი მაშინვე გრძნობს ამ სიძულვილში რაოდენი სიყვარულია“ მიზნის მისაღწევად ილია ირჩევს ირონიის მხატვრულ ხერხს. ქმნის გროტესკულ სახეებს და ცრემლნარევი სიცილით ცდილობს რეალურად აღწეროს სინამვილე. ილია არ თანაუგრძნობს ლუარსაბსა და დარეჯანს პირიქით, დასცინის, მწარედ ამხელს და საბოლოოდ მომავალს არ აძლებს მათ, რადგან თათქარიძეობა უნდა დამთავრდეს საქართველოში. მოთხრობას ეპიგრაფად დართული აქვს ზემოაღნიშნული ანდაზა. აქვს პროლოგი და ეპილოგი. ავტორი დაწვრილებით აღწერს პერსონაჟთა პორტრეტებსა და ყოფით მხარეებს: ეზო-კარმიდამოს სახლის ყოველ კუთხეს, სიზმრებსაც კი, რომლებშიც მათი ნამდვილი სახე ვლინდება. იყენებს მიზანმიმართულ შედარებებს ,,ეზო ისეთი უწმინდური, როგორც ძველი ჩინოვნიკის გული“ ,,რაკი ბატონი კნეინა თვალს გაახელდა შავარდენივით გადმოფრინდებოდა ტახტიდან" უფრო მკაცრია მისი სატირა ,,ბედნიერი ერი“. ვფიქრობ, არ შეიძლება არ დაეთანხმო ილიას ზემოაღნიშნულ მოსაზრებას, პოეტის, მწერლის, ზოგადად შემოქმედისა და შემოქმედების დანიშნულებამ სხვსდასხვა ეპოქაში განსხვევებული ფორმა მიიღო. ადრე თუ პოეტს ზეცის წარმომადგენლად მიიჩნევდნენ, წინასწარმეტყველად აღიქვამდნენ, მე-18 -მე-19 საუკუნეებში ჭეშმარიტების მსახურობა და ერის წინამძღოლობა დაეკისრათ, ხოლო თანამედროვე ეპოქაში მწერლობა სრულიად თავისუფალია მწერლებსა და პოეტებს ერის წინამძღოლობაში მოკრძალებული ადგილი უჭირავთ, რადგან თანამედროვე ეპოქაში, მათი ადგილი პოლიტიკოსებმა დაიკავეს, მიუხედავად ამისა, ვფიქრობ, შემოქმედი არ უნდა დაშორდეს ცხოვრებას და უნდა აღწერდეს სინამდვილეს. ის უნდა იყოს ქვეყნის მაჯისცემა, რომლის კრიტიკული თვალი არ უნდა აძლევდეს საზოგადოებას მოდუნების საშუალებას.