გიორგი ლეონიძის - "ნატვრის ხე"
გიორგი ლეონიძე
"ნატვრის ხე" - ანალიზი
"თავისუფლების მარშზე" მარტინ ლუთერ კინგის მიერ წარმოთქმული სიტყვა – ",მე ვოცნებობ", დღესაც ბევრ ჩვენგანში აღძრავს თანასწორობისკენ სწრაფვის სურვილს. კინგი ოცნებობდა თითოეული ადამიანის, შავისა თუ თეთრის, კათოლიკესა თუ პროტესტანტის ერთობაზე, თუმცა მისი სურვილი სამწუხარო რეალობის წინაშე აღმოჩნდა თავად მარტინის სიცოცხლეშივე.
სწორედ ოცნებისა და რეალობის მძაფრ დუელს ეხება გიორგი ლეონიძის მოთხრობა "ნატვრის ხე", რომელშიც გვხვდება ორი ერთმანეთისგან რადიკალურად განსხვავებული პერსონაჟი, ერთი მხრივ, "უღარიბესი გლეხი" ელიოზი, რომელიც რეალობას შეუღონებია და ოცნების სამყაროს შეხიზვნია, ხოლო მეორე მხრივ, ცინიკოსი დიაკვანი ელეფთერი, რომელიც "ღვინის კაცი უფრო იყო, ვიდრე სულისა".
ნაწარმოების ცენტრალური გმირი, რომლის საშუალებითაც ავტორი დასმულ ძირითად პრობლემას გვიჩვენებს, გატანჯული ელიოზია, კაცი, რომელიც ნათლად ასახავს დაუმკვიდრებელი ადამიანის ხვედრს "სოფელში", კაცი, რომელიც "ვეშა–წყაროზე" აცხადებს უარს, რადგან არ სურს "საზიზღარი სიღარიბის უკვდავება".
"ნაზი გულის ადამიანი იყო ელიოზი და თან ცხარე მეოცნებე" ასე გვიხასიათებს ავტორი ელიოზს, რომლის ფანტაზიის უნარსაც გაუსაძლისმა რეალობამ ვერაფერი ვერ დააკლო, თუ არ შემატა. ოპტიმისტ მამაკაცს ცდა არ დაუკლია: ჯერ ოქროკვერცხას ეძებდა, შემდეგ ნათელთევზას, დაბოლოს, ჯერი ნატვრის ხის ნაყოფზე მიდგა. ელიოზს სწამდა, რომ ჯადოსნურ ხეს დიდი გაჭირვების მოთმენისა და მონდომების შედეგად იპოვიდა. იანვრის ყინვიან ღამეებში ტყეში მოხეტიალე დაკონკილ ელიოზს ბარიერად წვრილშვილიანი ოჯახი ქცეოდა, თუმცა რა გასაკვირია?! მათ არ სურდათ "ავანტურისტი" ელიოზი სიცივით გათოშილიყო. ამ უკანასკნელ ეპიზოდში კიდევ ერთხელ იჩენს თავს გადაჩენის ინსტინქტი, ამაოდ გარჯილი ოჯახი შეეგუა ელიოზის გადაწყვეტილებას, რადგან "შეშის გუდურა", რომელიც მას სახლში მოჰქონდა, ღატაკ ცოლ–შვილს "კიდეც ახარებდა".
თენგიზ აბულაძის გენიალურ ფილმში ელიოზი ხშირად პასუხობს, რომ ვარდი უეკლოდ არავის მოუკრეფია. მას არც დათვი აშინებს, არც აფთარი და არც მგელი, რადგან "თვალწინ მხოლოდ წითელ–ყვითლად აბრიალებული, აყვავებული ხე უდგას". ოცნებას კაცი არ მოუკლავსო, ნათქვამია. მაგრამ, აბა, რა დაემართა ელიოზს? განა ოცნებამ არ იმსხვერპლა?არა! ელიოზი მწარე რეალობას შეეწირა. განა ისევ სიღარიბის დასაძლევად არ უნდოდა ის ოქროს კვერცხი, ის ნათელთევზა და ნაყოფი ხერავანდის ხისა? ელიოზის გული ისე გაიტაცა ოცნებამ, როგორც ფუფალას გული წაიღო შიოლამ, ისევე დაღრღნა უკეთესი ცხოვრების იმედმა, როგორც "ანარქისტად" წოდებული იორამი, რომელსაც მიწის გუგუნი რევოლუციის ჟინით აღავსებდა და თუ ელიოზს სუსხი ვერ აბრკოლებდა, იორამს, თავისუფლებითა და სიცოცხლით აბორგებულს, ადიდებული ივრის ნაპირზე დგომა არ აშინებდა. ერნესტ ჰემინგუეი ნოველაში "მოხუცი და ზღვა" წერს "ადამიანი დამარცხებისთვის არ არის გაჩენილი, იგი შეიძლება მოსპოთ, მაგრამ მისი დამარცხება შეუძლებელია". რეალობამ მოსპო ფუფალას სილამაზე, ელიოზის პიროვნება, მაგრამ მათი მეოცნებე სული დაუმარცხებელია ჩვენთვის, თუნდაც ნეშტი ფარღალალა ფიცრებით გაასვენონ.
ელიოზის ანტიპოდია დიაკვანი ელეფთერი, რომლის მთავარი მიზანი ხორციელი "სიამეებით" ბოლომდე ტკბობა გამხდარა. "ღვინის ხაპია" ბოჰემური ცხოვრების ტრფიალია და გარკვეულწილად კირილე მიმინოშვილს მოგვაგონებს. ჩანს, რომ სულიერი ცხოვრება მისთვის არცისე დიდი "ჩარაა" და არც მამაპაპური ლხინის შემდგომ გაუგებრობებს არიდებს თავს, რის გამოც კეტითაც უცემიათ. საღვთო წერილის უღიმღამოდ კითხვას ავტორი ხაზს უსვამს, რათა დავინახოთ რამდენად აპათიურია ელეფთერის დამოკიდებულება ღვთის, მრევლის და პირველ რიგში საკუთარი არჩევანის, ,,დიაკვნობის“ მიმართ. საგულისხმოა, ელეფთერის ირონიულობა ელიოზთან. უკვდავების წყაროზე სიტყვის ჩამოგდებით იგი აქილიკებს მის მეოცნებე ბუნებას. "მერედა ვინ გაძლევს შე საცოდავო! განა შენისთანებს მიესვლებათ ვეშა–წყაროსთან" ამ ფრაზით ვლინდება ელეფთერის მდაბიური მანერა, სარკასტულობა ელიოზის მიმართ. განსაკუთრებით შემზარავია ფაქტი, რომ ელიოზის დაკრძალვის "მეორე დღეს (ელეფთერი) მხოლოდ დარდისამშლელ ნაღვინეობას უჩიოდა". ეს უდარდელი, თვალთმაქცი დიაკვანი სახეა ადამიანისა, რომელიც ირგვლივ მხოლოდ გამორჩენას ეძებს. ჩვენ შეგვიძლია ელიოზი განვიხილოთ მიუწვდომელი ოცნების მცველად, ხოლო ელეფთერი იმ მწარე რეალობად, რომელიც წინ ეღობება.
რაც შეეხება ტექსტს მხატვრული თვალსაზრისით, გიორგი ლეონიძის, როგორც ტრაგიკული შემოქმედის სათქმელი გადმოცემულია ტროპის სხვადასხვა საშუალებით. ელიოზის პორტრეტის ჩამოყალიბებისას განსაკუთრებული დატვირთვა აქვს ტრაგიზმს, პოეტური გაჩუმება ისეთ სიტყვებთან, როგორებიცაა: ძონძები... ჩვრები... ჭუჭყი... შიმშილი... ცხადად გვაგრძნობინებს სასტიკ ყოფას. ავტორი ირონიულია ელეფთერთან: "ეს ის ელეფთერია, რომელსაც სწორედ გასულ თვეს სცემეს". აღსანიშნავია მოკლე, ლაკონიური დიალოგები. მონათხრობში გამოყენებულია კნინობითი ეპითეტები: "თავქეიფა", "ლხინიკო". ელიოზის შემთხვევაში ხაზი ესმება: "ცხარე მეოცნებე", "ნაზი გულის ადამიანი". ნაწარმოების მთავარი სიმბოლოა "ნატვრის ხე", რომელიც დაუოკებელ ოცნებას აღნიშნავს, გვაფიქრებს ცხოვრების დაუნდობლობაზე და იმ ხალხური გამოთქმის სწორუკუღმართობაზე, რომლის თანახმადაც, ხერავანდის ხეს ზედ შარავანდი ასხია.
0 კომენტარი